Ten Bosch
TEN BOSCH
Hoewel de intrigerende kwestie rond Richardus en Louise Rosette ons het meeste bezighield, boekten we ook op andere terreinen langzamerhand vooruitgang. Van mijn speurende collega Jan Krooshoop ontving ik namelijk de volgende mail.
"Op zoek naar archiefmateriaal m.b.t. Lage, realiseerde ik me, dat de heerlijkheid Lage eeuwenlang in bezit is geweest van de heren van Twickel. De inventaris van het huisarchief Twickel blijkt dan ook een zeer omvangrijke verzameling stukken m.b.t. Lage te bevatten (inv.nr. 6101 t/m 6877). Vrijwel alles en iedereen had op enigerlei wijze wel met Twickel te maken. Zo bestierde Twickel het kerkelijke gebeuren, verpachtte aan vrijwel alle inwoners huizen, stelde personeel aan, verleende vergunningen, zorgde voor rechtspraak, etc. etc. Alles vastgelegd in grote reeksen registers, rekeningenreeksen, losse stukken, enz.
Het archief m.b.t. Lage is beschreven in deel 4 van de inventaris van het huisarchief Twickel. Dat archief is raadpleegbaar op het het huis Twickel in Delden. De archivaris mevr. Aafke Brunt, is zeer deskundig en bereidwillig, is mijn ervaring.
Al bladerend in die archiefinventaris viel mijn oog op een stuk onder de rubriek “Gerechtelijk vooronderzoek en politietaak”. Daar zie ik onder inv.nr. 6298 staan: “Rapport van de sectie op het lichaam van Wilhelmus Rickbert, 1780, 1 stuk”
Het zal toch niet gaan om de vader van Richardus? Dat zou kunnen verklaren waarom er maar 1 kind is te vinden van Willem en Anna in het Lagese doopboek!
Verder zag ik in inv.nr. 6733 akten van aanstelling van schoolmeesters, tevens koster en organist, te Lage. Daaronder: 1748 Jan Arend ten Bosch en 1769 Jan Hendrik ten Bosch. Familie van Anna?"
Dit leek op een nieuwe doorbraak. Weliswaar niet in de rechtstreekse lijn van Richardus en zijn vader Willem, maar het kon een begin zijn. Het meest opvallende bericht was natuurlijk de suggestie dat Wilhelmus Rickbert onder verdachte omstandigheden was overleden. Het was niet gezegd dat Willhelmus Rickbert dezelfde was als Willem Rikkert, maar we hadden vreemdere naamsveranderingen gezien en het was gewoon heel goed mogelijk- 1780 was weliswaar het geboortejaar van Richardus, maar er waren nog 10 maanden over van dat jaar voor Willem om in te overlijden. Het paste ook prima bij het gegeven, dat weduwe Anna ten Bosch in 1786 was hertrouwd met de een jaar eerder weduwnaar geworden Ernst Willem Kohler. Bovendien, als Willem langer had geleefd, waren er vermoedelijk wel meer kinderen uit dit huwelijk voortgekomen. Zijn dood, kort na de geboorte van Richardus, heeft dat belet.
Wat de theorie een beetje verstoorde, was het feit dat nergens in de Duitse GenLias de naam van Anna’s eerste echtgenoot voorkwam. Rikkert, Rickers, Rickberts- niets. Bij de vermelding van het huwelijk tussen Anna en Kohler staat zelfs expliciet dat dit Anna’s eerste huwelijk zou zijn- hoewel beiden als weduw(e)(naar) te Lage/Neuenhaus worden genoemd. Dat impliceert immers een eerdere relatie. Toch moesten we dit spoor volgen.
Niet alleen hadden we nu Richardus Rikkert die op de een of andere manier met het gerecht te maken had gehad, maar ook met vader Willem leek het niet helemaal pluis- zij het dan, dat deze veeleer ergens het slachtoffer van leek te zijn geweest, en dat de rol van Richardus in het diefstal-archief eerder in de dadershoek gezocht moest worden.
Het verband dat Jan had gelegd met de schoolmeesters/kosters/organisten familie Ten Bosch, was gebaseerd op het feit dat de eerste zoon van Anna en Ernst Willem de naam Arend Jan kreeg. De vader van Ernst Willem (Johan Wilhelm Georg, huisvoogt genoemd) was inmiddels al overgegaan op een zoon in zijn eerdere huwelijk met Engel Palthe. De eerste mannelijke nazaat van het echtpaar kon dus heel goed vernoemd zijn naar de vader van Anna. Dat geconstateerd hebbende, kan Richardus dus, als eerste kind van Anna en Willem Rickbers, vernoemd zijn naar zijn grootvader.
"Een broer van Ernst Willem, Anthoni Köhler (1758-1799), tr. Neuenhaus 1780 Johanna Bosch (1757-1829). Hun oudste zoon heette, evenals die van Ernst Willem, Johan Georg; dat maakt het aannemelijk dat beide oudste zonen (neven) zijn vernoemd naar de vader van de broers Ernst Willem en Anthoni.
Het tweede kind (dochter) van Ernst Willem is kennelijk vernoemd naar de moeder van Engel Palthe. De kans is dus vrij groot, dat de tweede zoon, Jan Arend, is vernoemd naar de vader van Anna ten Bosch. Dit zou betekenen, dat Anna vermoedelijk een dochter is van het echtpaar Jan Arend(t) ten Bosch en Geertruida Jacobs, dat 1748 huwde te Lage/Uelsen. Deze Jan Arend is dan vrijwel zeker degene, die in 1748 door de heer van Twickel werd aangesteld tot schoolmeester, koster en organist te Lage."
Jan Arend Ten Bosch was geboren in Uelsen, 1724. Zijn vader, Jan ten Bosch, had hetzelfde beroep, evenals diens vader, ook Jan ten Bosch geheten. Uelsen is een plaatsje in de buurt van Lage.
Jan Ten Bosch (* um 1675 in Uelsen & Vrouw van ten Bosch (um 1675-1730, Uelsen)
kinderen:
Jan ten Bosch (ca 1693-1760, Uelsen)
Triene TEN BOSCH * um 1700 in Uelsen, + 1731 in Uelsen
Stompe TEN BOSCH * um 1702 in Uelsen, + 1726 in Uelsen
Kind TEN BOSCH * um 1704, + 1730 in Uelsen
Andreas TEN BOSCH * um 1709 in Uelsen, + 1772 in Uelsen
Gese TEN BOSCH * um 1711 in Uelsen, + 1792 in Uelsen
Janna TEN BOSCH * um 1712 in Uelsen
Jan TEN BOSCH * um 1715 in Uelsen
Aale TEN BOSCH * 1716 in Uelsen
Berend TEN BOSCH * 1716 in Uelsen
Jan ten Bosch (ca 1693-1760, Uelsen) & Hermina van Raden
(ook genoemd Jan ten Bosch in ‘t Dorp. Beroep koster/schoolmeester)
1. Hendrik Jan ten Bosch (* 1720 Uelsen)
2. Andreas ten Bosch (* 1722 Uelsen)
3. Jan Arend ten Bosch (1724, Elsen- 1769, Lage)
4. Anna ten Bosch (1726-1742, Elsen)- dit is dus niet ‘onze’ Anna.
5.. Egberta ten Bosch (* 1727, Uelsen)
6. Gerrit ten Bosch (*1730, Uelsen)
Jan Arend Ten Bosch (* 16.01.1724 in Uelsen + 1769 Lage)
tr. 1748 met
Geertruida Jacobs (* 03-008-1727 in Uelsen)
Er staat bij: geen kinderen gevonden. Jan Arend is echter in 1768 opnieuw getrouwd met Fenniken Morssink. Dit staat wel in het trouwboek van Lage, maar niet in het grote archief waar de rest van deze info vandaan komt. Anna was dus al wel 9 jaar oud toen dit huwelijk plaatsvond. Ook bij dit tweede huwelijk zijn (nog) geen kinderen gevonden, en dat lijkt ook onwaarschijnlijk omdat Jan Arend een jaar later overleed.
Bij Hendrik Jan ten Bosch, die naar ik begreep bij diens dood koster/schoolmeester was geworden in Lage, worden wel drie kinderen genoemd (Jan, Lambert en Christina) maar helaas geen Anna.
De dtb-boeken uit Lage zijn incompleet en nog lang niet alle online. Dit kan de onvolledigheid en het ontbreken van Anna verklaren, maar het is wel jammer.. Jan Arend zal bij zijn aanstelling verhuisd zijn van Uelsen naar Lage, alwaar Anna rond 1759 is geboren.
Een positieve bevestiging van de genealogie van Anna ten Bosch kwam toevallig binnen via een ander stamboom-onderzoek op Geneanet waar ik op stuitte. Waar deze onderzoeker zijn info vandaan had, was me niet helemaal duidelijk: er zaten overeenkomsten met de Duitse site die ik had gevonden, maar ook verschillen.
.
V Anna Bosch
Ouders
Jan ten Busch (Koster en onderwijzer)
Getrude Jacobs
Huwelijken, kinderen en de kleinkinderen
Gehuwd met Emst Kohler, geboren (y), overleden (y) (Ouders : M Wilhelm Kohler & V ? ?) en hun kinderen
V Anna Kohler 1802-1883 gehuwd op 7 mei 1835, Gasselte, Drenthe, met Jan Theuwes 1801-1857 en hun kinderen
M Hendrik Thiewes 1836-1837
M Hendrik Thiewes 1838-1869 gehuwd op 9 mei 1868, Gasselternijveenschemond, Gasselte, Drenthe, met Berentien Brongers
Een kort historisch perspectief. Het leven van koster, onderwijzer en organist in Lage zat vol verantwoordelijkheden. Bij zijn aanstelling in 1748 werd nogal wat van hem verwacht, zo blijkt.
“Op grond van goede getuigenissen, die wij hebben ontvangen, over de bekwaamheden en goede levenswandel van Jan Arent ten Bosch, hebben wij voor dit ambt een beroep op hem gedaan en aangesteld als onderwijzer, koster en organist voor de kerk en de school van onze Heerlijkheid Lage. Wij verwachten en vertrouwen erop, dat dezelve zijn taken met toepasselijke vlijt en opmerkzaamheid zal uitvoeren, en er bijzondere aandacht aan zal schenken dat de jeugd met de waarheid van de christelijke gereformeerde godsdienst wordt grootgebracht, evenals met lezen, schrijven en rekenen. Verder zal hij zorgdragen voor de klok, het uurwerk en het orgel en alles in goede staat houden. Ook dient hij het luiden van de klok te verrichten en wel: ‘s middags om 12 uur en ‘s avonds om 9 uur; bovendien tijdens de winter ‘s ochtends om 5 uur, en in de zomer om 4 uur. Verder zal hij zich in ieder opzicht zo gedragen, als men van een goede koster, onderwijzer en organist verwachten mag.
Voor al deze diensten zal dezelve een vaste jaarlijkse vergoeding ontvangen, en ook bepaalde voorrechten en voordelen genieten, die voortkomen uit deze diensten. Al deze diensten zijn aan een correcte uitvoering gebonden; zouden er onverhoopt gegronde klachten gehoord worden, dan kan dezelve van de dienst ontheven worden.”
Dat is nog eens iets anders dan een 13e maand en twee maanden schoolvakantie. Al met al mogen we concluderen dat Anna ten Bosch telg was uit een waarschijnlijk alom te Uelsen en Lage gerespecteerd en bekend koster/schoolmeesters/organisten geslacht. Dat geeft een idee van de status en het beroep van Wilhelm Rick(b)erts: hij zal geen arme boer geweest zijn. Hetgeen aansluit op de status van Anna’s tweede echtgenoot, die toch ook een zeker aanzien moet hebben gehad. Om aan te geven dat Anna en Willem/Richardus niet in de armste kringen vertoefden: een zuster van Ernst Willem Kohler, nl. Suzanne Elisabeth, was de (eerste) vrouw (geweest) van de burgemeester van buurstad Neuenhaus (Matthias Johannes Wineke)- oftewel Ernst Willem's zwager was burgemeester.
Hoe dan ook, om e.e.a. nog eens goed na te zoeken, zal ik naar het Twents Archief moeten waar ook de dtb boeken van Lage, Neuenhaus en omgeving in te zien zijn.
Het gebouw is reeds decennia geleden afgebroken.